19. Terugblik op 3 jaar Zambia

Dit is dan voorlopig alweer onze laatste rondzendbrief. Deze drie jaar zijn werkelijk omgevlogen. Eind 1988 de voorbereidingen voor vertrek, het afscheidsfeest en 21 januari 1989 het echte vertrek. Wat leken die drie jaar toen lang. Natuurlijk was er het gemis van familie en vrienden, vooral in het begin. Je wilt alles delen met thuis. Ook een halfjaar voor het aflopen van het contract is dat gemis weer sterker en als het dan zover is dan blijkt het afscheid nemen van Chilonga toch wel heel moeilijk.

Ik ben drie weken voor ons vertrek gestopt met werken om thuis de boel een beetje te regelen. Het nodige uitzoeken om mee te nemen en de rest om weg te geven en te verdelen. Daar gaat nog een hoop tijd in zitten. In de tussentijd mijmer je wat terug over de afgelopen drie jaar. Het werk, de mensen mijn collega's. Ik zal ze zeker missen. Ik weet nog toen ik begon op ward 3, de kinderafdeling, de indrukken die ik toen op deed. Je staat daar met je Nederlandse kennis als verpleegkundige, eerst gewoon maar even meedraaien om er in te komen. Bedden opmaken zonder lakens of schone dekens. Er was destijds een groot tekort. Inmiddels is dit gelukkig wel wat beter. Rare procedures bij wond verbinden, injecties geven etc. Meer dan 70 zieke kinderen op zaal met hun moeders erbij. Het leek allemaal zo onoverzichtelijk en dat was het ook. Een handicap was de taal. Al gauw leerde ik hoe ik de moeders binnen moest roepen voor medicijnen en de belangrijkste begroetingen. Er werd veel gelachen en mijn bemba werd aangemoedigd door de moeders. Ik had het geluk dat ik in mei een korte cursus cibemba kon volgen en daar heb ik toch wel wat aan gehad. Goed, ik heb natuurlijk nooit vloeiend bemba gesproken maar kon me aardig verstaanbaar maken waar het ging om het uitvragen van klachten en ook het verstaan van klachten vormde weinig problemen.

Op ward 3 heb ik Jane Shula leren kennen, een lachebek en altijd in voor een praatje. 
Ze kwam regelmatig bij ons thuis vaak om brood te bakken of om Bwalya haar zoontje met Douwe te laten spelen. Bwalya is 5 maanden ouder dan Douwe en was Douwe goed de baas. De laatste tijd was het dan ook altijd knokken omdat Douwe wat meer van zich af begon te bijten. Toen we net in Chilonga waren kregen we Bemba lessen van onze buren Isabel Nawale en Hilda Bwalya. Bij Hilda zijn we nog op haar bruiloft geweest in de Copperbelt waar ze nu woont en werkt. En Isabel heeft ons voor ons vertrek nog uitgenodigd voor een fantasties traditionele maaltijd, nshima met verschillende soorten vlees, vis, groenten. Jane en Isabel hadden op ons afscheidsfeest nog een leuk sketchje in elkaar gedraaid samen met nog wat andere verpleegkundigen.

Na de Bemba cursus kwam ik op mijn stek in de MCH (moeder- en kindzorg) terecht en werkte daar samen met Hildah Bwalya Katati, een andere Hildah Bwalya als bovengenoemde. Een vrouw van 42 jaar, 7 kinderen, lokaal getraind, werkt hier al 12 jaar en weet dus veel. Ik heb het altijd goed met Hildah kunnen vinden, maar ergerde me dood aan hoe weinig ze haar ervaring inschatte. Elke keer als er een nieuwe staf nurse op de MCH kwam liet ze het compleet over aan haar nieuwe ideeën. Dat gebeurde ook bij mij, totdat ik er achter kwam dat ze hier al zo lang was en dat ik haar ervaring wel wilde gebruiken om wat verder te komen. Ik heb er veel van opgestoken. Het is een leuk draaiend zaakje geworden, onze MCH. Maar zodra ik op verlof of op vakantie ging, ging er iets mis. Tekort aan vaccins, verkeerde registratie etc. Ik zei tegen Hildah: "Hoe kan dat nou toch steeds?". Zegt ze: "De staf nurse wist niet hoe ze het doen moest." "Maar jij toch wel?". "Ze heeft het mij niet gevraagd". Hildah vindt dat ze als lager opgeleide een staf niet kan verbeteren. Bij mijn overdracht heb ik de staf gevraagd vooral beroep te doen op de kwaliteiten van Hildah, omdat zij volledig op de hoogte is van alle MCH gebeurtenissen. Ik hoop dat dat goed gaat. 

Verder werkte ik daar met Maureen Simoonga, de health assistant. Maureen zag ik ook veel buiten mijn werk en ben erg op haar gesteld geraakt. We konden elkaar veel vertellen en voelden elkaar tot op zekere hoogte aan. Verder zijn er ook nog de zogeheten expatriates, de blanken. Ach je moet het maar net treffen met elkaar, je zoekt elkaar per slot niet uit. Wij hebben het voor het grootste gedeelte wel getroffen en voor een klein gedeelte niet.

MCH met rechts Maureen

Belangrijke gebeurtenissen in deze drie jaar is vooral de geboorte van Douwe. Je kunt je nu niet meer voorstellen dat wij hier ook een tijd zonder hem gezeten hebben. Zowel voor ons als voor hem is deze plek ideaal geweest. Zeker nu hij al lekker rond stapt. De grote tuin blijkt nog niet groot genoeg want vaak kunnen we Douwe bij Doreen terug vinden. Het is veilig genoeg om alleen op stap te kunnen. Er lopen ook genoeg mensen rond die hem weer terug zullen brengen. Dat zal wel een grote verandering voor hem zijn in Nederland. En ook voor ons want het betekent extra opletten.

Op dit moment zitten we uit te rusten in de Luangwa Valley. We zijn hier vanuit Lusaka naar toe gevlogen en komisch genoeg valt deze plek, Mfuwe onder ons distrikt. Daar moet je wel acht uur voor rijden en ruim een uur vliegen. Binnendoor is het zeker in de natte tijd niet te bereiken. We gaan om beurten op safari zodat één bij Douwe blijft. Gisterenavond ben ik op een nightdrive geweest. Het was zo ontzettend avontuurlijk. We hebben een luipaard gevolgd op zoek naar een prooi maar helaas werd zijn jacht verstoord door hyena's. Onze gids probeerde nog de hyena weg te jagen maar deze kwam steeds terug. De hyena neemt namelijk onmiddellijk de prooi van de luipaard af vandaar dat de luipaard niet zo jachtlustig meer was. We reden door en zagen honderden kleine lichtjes: de ogen van impala's, kudu's, zebra's, olifanten noem maar op en toen op eens een leeuw in de struiken. Er rustig op af. Op nog geen twee meter van onze open auto liep ze. Geen interesse in ons. We gingen overigens ook heel dicht naar de luipaard. Ik had al visioenen dat hij als alternatief ons zou nemen maar onze gids verzekerde me dat ze zelfs bang voor mensen zijn. Hoewel ik het allemaal heel leuk vond is safari niet datgene waarvoor we naar Afrika zijn gekomen. Twee Amerikanen die mee waren zeiden: "Dit is het echte Afrika, nu weet ik waarom mensen hier hun hart verliezen". Ik had een binnenpretje en dacht: "Wat zijn wij toch bevoorrecht om een stukje van het echte Afrika te hebben mogen mee maken en dat is zeker niet een paar dagen safari in de Luangwa Valley".

Misschien is deze rondzendbrief wel anders dan de andere brieven door het terugkijken op de laatste drie jaar en er kan natuurlijk nog veel meer geschreven worden maar veel beter is het om het jullie binnenkort allemaal persoonlijk te vertellen en hopen dat jullie een gewillige luisteraar zullen zijn.

Ik wil deze brief afsluiten om jullie allemaal te bedanken voor de goede ondersteuning die we van jullie gekregen hebben deze drie jaar. We hebben een koffer vol met brieven. Ik heb ze niet geteld maar ik denk wel een kleine duizend. Niet alleen voor de brieven maar ook voor de kaarten, pakjes, videocassettes, muziekcassettes, cassettepost (gesproken brieven), alle kadootjes voor Douwe, boeken etc. En niet in de laatste plaats willen we degene bedanken die ons persoonlijk hebben opgezocht zodat we een beetje ons leven en werk met jullie konden delen en er ook achter kwamen hoezeer we ons sociale leven in Nederland misten. 

  

Bedankt voor jullie aandacht voor onze rondzendbrieven, bedankt voor jullie support zonder jullie hadden we het niet zo makkelijk volgehouden. Want zoals ik wel eens eerder heb geschreven, keken we wekelijks uit naar de post er was altijd een vergelijk. "Had jij veel post deze keer?", of “Wij hadden veel?". “Nee, wij deze keer niet". "Zouden ze nog wel aan ons denken". En dan kwam er gelukkig weer een lading tegelijk. Zelfs de laatste week nog, een dag voor vertrek. Fijn om te weten dat jullie ook naar ons uitkijken.

Hierbij gaat onze dank ook direkt uit naar Roelof en Marga die heel wat tijd hebben besteed aan de rondzendbrieven en nog veel meer andere zaken. We voelden ons hierdoor erg op ons gemak, te weten dat alles goed geregeld wordt. Ook danken we jullie voor de financiële steun, we kunnen jullie verzekeren dat al het geld goed besteed is.

Bedankt en...

veel liefs

Florence