Che, Cuba

“Quieres Che moneda?” vroeg de toiletjuffrouw mij in het historisch museum in Trinidad terwijl ik de slecht leesbare kopieën uit de Spaanse tijd probeerde te ontcijferen. Voordat ik het wist had ik in een hoekje van het museum 3 CUC neergelegd voor een pakketje met het drie peso-bankbiljet en nog wat muntjes. Het biljet met Che’s beeltenis is erg in trek (bij toeristen) en dus niet in omloop als betaalmiddel. Che (Guevara) is hier nog steeds een groot icoon. 

Che, Fidel en Raul Castro en nog 79 compañeros voeren eind 1956 met een bootje (Granma) vanuit Mexico naar Santiago de Cuba om het regime van dictator Batista omver te werpen. De inname van de militaire basis werd een fiasco. Slechts 22 vrijheidsstrijders overleefden de coup en trokken de bergen in om van daaruit een guerrilla te beginnen. In twee jaar tijd werden dorpen bevrijd, de bevolking gemobiliseerd en op 1 januari 1959 was de overwinning compleet. Batista vluchtte naar Spanje waar Franco hem asiel gaf. 

De VS was niet gelukkig met de veranderingen 'in hun achtertuin'. Florida ligt slechts op 100 km van Cuba. De CIA steunde in 1961 een inval van contrarevolutionairen (Varkensbaai-invasie). Ook dat ging mis. Cuba zocht vervolgens steun van de Sovjet-Unie die op Cuba kernwapens wilden stationeren. De spanning liep op, maar Kennedy en Chroesjtsjov kwamen er uiteindelijk uit en een Derde Wereldoorlog werd voorkomen. 

Che werd in het nieuwe Cuba minister van Financiën. Bijzonder voor een Argentijnse arts. Het bankgebouw in aanbouw kreeg gelijk een andere bestemming: het werd een ziekenhuis. Eigenlijk wilde Che het geldsysteem geheel afschaffen. Ik las net dat in die tijd ook het Monopolyspel van de markt werd gehaald omdat het hebben en nastreven van (meer) bezit indruiste tegen de socialistische principes. Het moet gezegd worden dat de Cubaanse leiders zich niet zoals in veel Oost-Europese landen hebben verrijkt. Het woonadres van de 87-jarige Fidel is overigens onbekend. Volgens sommigen is hij dementerende. Raúl is nu de president. Che werd in 1968 gevangen genomen tijdens de vrijheidsstrijd in Bolivia en geëxecuteerd. Dertig jaar later is zijn lichaam onder een landingsbaan in Bolivia ontdekt en herbegraven in Santa Clara in Cuba. 

Che, nog steeds een icoon, op de jaarkalender 2016

In de rij met bonnenboekje voor melk

Het socialistische systeem heeft zijn beste tijd wel gehad. De boycot van VS, en met de VS ook van andere westerse landen, en de onwil van Cuba om met kapitalistische landen handel te drijven, heeft het land in een wat deplorabele toestand gebracht: lege winkels, lege apotheken, slecht onderhouden huizen, aftands openbaar vervoer, etc. Maar men verwacht dat met de verbetering van de relatie met de VS – Obama was de eerste president die weer met Cuba praatte – het hier snel gaat veranderen. Deze week zijn ook 8 Nederlandse Kamerleden (o.a. Pechtold) op bezoek. Met Kamerleden komt meestal ook de business. Heineken is hier al het best verkrijgbare buitenlandse bier. En ik las dat men verwacht dat de scheiding in twee munten (pesos (CUP) voor de Cubanen en CUC voor de toeristen) over een maand misschien al wordt opgeheven. Het slaat ook nergens op. Het Monopolyspel wordt wellicht ook weer toegelaten! Internetten kun je nog maar beperkt. In een paar parken en pleinen is soms een WiFi-hotspot. Het is er altijd gezellig druk.

Cubanen hebben een bijzondere levensvisie. De 60-jarige lerares van m’n Spaanse cursus hield vaak een vurig betoog over saamhorigheid, het belang van het immateriële en het optimisme. Dat alles wordt ook uitgedrukt in de dans en muziek, zoals salsa. Die levensvisie zal wel blijven. Gisteren kwam ik Luis tegen. “Donde eres?” vroeg hij en “uit welke provincie?”. Vervolgens ging hij me vertellen wat hij van Zuid-Holland wist. Op z’n kruiwagen stond een doos met één meter aan schriftjes waarin hij het allemaal had opgeschreven. Hij noemde zichzelf een denkbeeldige reiziger (viajero imaginar) en had al heel wat van de wereld gezien...

Ik ben nog een weekje in Cuba. Donderdag geef ik in Matanzas een presentatie over de Nederlandse tbc-bestrijding. In het Spaans! Ik heb het helemaal uitgeschreven, laat het nog even controleren en lees het dan voor. En zit te wachten achter een daiquiri (een rumcocktail) op de kreeft. Na vijf weken school nog even genieten.