Gerard de Vries: Hiroshima en Nagasaki

Een maquette met de grote vuurbal boven de stad Hiroshima

A-bomb dome (koepel van het oude expositiegebouw)

Op 6 en 9 augustus 1945 dropten Amerikaanse vliegtuigen de eerste en de tweede - en tot nu toe gelukkig ook de laatste - atoombom. Het veroorzaakte direct meer dan 100.000 doden door de hitte (3000 tot 4000 °C in het epicentrum), de druk (windsnelheden groter dan een orkaan) en de acute gevolgen van de radioactieve straling. Veel mensen kregen later ziektes door de straling, zoals leukemie, andere vormen van kanker, cataract, groeistoornissen, huidafwijkingen, etc. en overleden er vaak aan. Deze afschuwelijke gevolgen van nucleaire oorlogsvoering heeft de wereld doen beseffen dat zoiets nooit meer mag gebeuren. Albert Einstein, die in 1943 de Amerikaanse regering nog geadviseerd had om een atoombom te maken, vroeg in 1955 via een petitie de wereld te stoppen met nucleaire wapens.

Hiroshima ligt 800 km van Tokio. Dit was het moment om de stad, die al sinds mijn jeugd tot de verbeelding spreekt, te bezoeken. Bovendien hebben we een railpass aangeschaft waarmee we door heel Japan kunnen reizen. De shinkansen, een supersnelle trein, bracht ons in 4 uurtjes naar de stad die nu 1,5 miljoen inwoners heeft.

Shinkansen of bullet train

De treinbegeleiders met witte handschoentjes

Ons hotel lag op een paar 100 meter afstand van de het beeldmerk van Hiroshima, namelijk een zwaar beschadigd expositiegebouw met een ronde koepel. Doordat de atoombom vrijwel boven het gebouw in de lucht ontplofte, was er geen zijwaartse druk en zijn de muren blijven staan. Het wordt nu de ‘Atoombomkoepel’ (A-bomb dome) genoemd en staat op de Werelderfgoedlijst.

Foto van het oorspronkelijke expositiegebouw

Iets verderop ligt tussen twee rivieren het Peace Memorial Park. De stilte in het park doet sereen aan en het is indrukwekkend om daar rond te (mogen) lopen. De vredesvlam zal blijven branden tot er geen nucleaire wapens meer op aarde zijn.

Het monument voor de slachtoffers, de vredesvlam en de "A-bomb dome"

In het Peace Memorial Museum luisterden we aan het eind van dag naar de verhalen over de eerste dagen na de atoombom. Veel scholieren waren die dag om 8.15 uur in het centrum van Hiroshima bezig om gebouwen om te trekken (demolition work), waarmee men dacht stadsbranden te voorkomen. Veel van hen kwamen direct om of kwamen zwaar verminkt terug bij hun ouders. Aangrijpend te horen hoe hun leven binnen een paar dagen eindigde en over de wanhopige zoektocht van ouders naar een laatste teken van hun kind.

De klok die stilstond op 8.15 uur in Hiroshima op 6 augustus 1945

De avond zagen we een andere kant van Hiroshima, want het is ook een hippe stad met volle restaurants en sfeervolle cafés op vrijdagavond. Hier en daar heeft het de allure van Parijs, maar heeft ook de vele Aziatische neon-uithangborden, lampions met veel mensen op straat. Het is tot nu toe de gezelligste plaats die we hebben bezocht.

Okonomiyaki, Japanse pizza

Omdat Hiroshima zo’n indruk maakte, besloten we vandaag een dagtrip naar Nagasaki te maken. Nagasaki ligt 3,5 uur reizen van Hiroshima, maar met een beetje vroeg opstaan en het stipte vervoer, is dat goed te doen. Ook in Nagasaki gaf de combinatie van een museum en een herdenkingspark veel informatie en een blijvende indruk. De atoombom, dit keer geen uranium maar plutonium (geen idee waarom er een ander radioactief materiaal werd gebruikt) zou eerst boven een andere plaats gedropt worden, maar vanwege het slechte weer werd het Nagasaki. Het beoogde doel, de Mitsubishi-fabriek, werd ook niet gehaald. De bom ontplofte boven een woonwijk in Nagasaki. De meeste slachtoffers waren vrouwen, kinderen en ook veel krijgsgevangenen (vooral Koreanen). De beelden van verkoolde en verminkte lichamen zijn afschuwelijk. Deze oorlog ligt al meer dan 70 jaar achter ons, maar het besef dat er nu in Syrië en Irak gruwelijke oorlogsmisdaden plaatsvinden (soms met zenuwgas), waar we over tig jaar in een museum over leren en die oorlog herdenken, maakt me niet vrolijk.