16. Vergaderingen

We komen al bijna aan het eind van onze serie Zambia Nieuwsbrieven. Over enkele maanden zit het kontrakt erop. Aan de ene kant geeft dat wel een voldaan gevoel, maar nu het afscheid nadert, beklemt dat ook wel. Het zal niet gemakkelijk zijn om hier de deur dicht te doen en weg te gaan. Zover is het gelukkig nog niet.

Nurses Graduation Day (met o.a. de bisschop)

Deze keer wil ik wat schrijven over het vergaderen in Zambia. Ik wist natuurlijk wel van tevoren dat 'medical superintendent' veel vergaderen in zou houden, maar toch niet van deze omvang. Om maar een rijtje vergaderingen te noemen, die ik bij hoor te wonen: Board of Management, Hospital Advisory Committee, Financial Committee, Chilonga Anti-AIDS Committee, District Health Management, District Anti-AIDS Committee, Diocesan Health Board, Sisters In-Charge of Rural Health Centres meetings, en nog wat andere. Gemiddeld heb ik toch 2 of 3 keer per week een vergadering. Bij de meeste vergaderingen moet ik voorzitten. De ene vergadering is natuurlijk zinvoller dan de andere. Wat alle vergaderingen wel gemeen hebben is dat ze lang zijn. De hele ochtend (3-4 uur) vergaderen is geen uitzondering.

Sommige vergaderingen zijn oervervelend. De Hospital Advisory Committee vergaderingen leveren vaak niets op. Dit is een committee van oude 'wijze' mannen, die zich met het reilen en zeilen van het ziekenhuis bemoeit. De voorzitter is Mr. Mutashi, een gepensioneerde politieagent, en dat is wel te merken ook. Hij probeert de vergadering met harde hand te leiden. Regelmatig zien we hem nog in z’n politie-uniform in het ziekenhuis. Mr. Chisongo is een oude man van rond de 70, zonder nog maar een tand in z'n mond. Hij is vrijwel onverstaanbaar als hij wat zegt. Mr. Chisongo ligt niet zo goed bij Mr. Mutashi en die hebben tijdens elke vergadering ruzie. De laatste keer werd Mr. Chisongo dronken uit de vergadering gezet.

Een andere vergadering waar we een jaar lang geprobeerd hebben iets van de grond te krijgen, is het District Anti-AIDS Committee. Sinds begin 1990 ben ik daar voorzitter van, omdat eind 1989 de toenmalige voorzitter aan AIDS dood is gegaan. Financiën waren vrijwel niet beschikbaar en we hadden maar een paar aktieve leden. Daartegenover stond een redelijk goed lopend Chilonga Anti-AIDS Committee. Met al het vergaderen hebben we niet veel kunnen bereiken. In mei hebben we uiteindelijk een goeie som geld gekregen (ongeveer 6000 gulden) en kunnen eindelijk een aantal ideeën uitwerken.

Een ander wapenfeit was het installeren van een bord, met de slogan "Mpika has decided to fight AIDS". Ruim anderhalf jaar geleden hadden we besloten om zo'n bord te maken. Het eerste probleem was het materiaal. Uiteindelijk kregen we na een half jaar praten een bord van de spoorwegen. Vervolgens moest verf georganiseerd worden, wat ook enkele maanden kostte. Een auto geregeld om het bord, wat behoorlijk zwaar was te vervoeren, en begin juli stond het bord daar dan. Er was geen geld, ruimte of energie meer voor de begeleidende zin: ''What about you?".

We maken ons op voor de verkiezingen. Kaunda heeft z'n woord gehouden en we zullen de verkiezingen in oktober hebben en wel de laatste dag, de 31ste. Men is wel een beetje ongerust wat er daarna gaat gebeuren, zowel wanneer de UNIP (Kaunda) wint of als de oppositie MMD (Chiluba) dat doet. Kaunda is het land doorgetrokken, op campagne, maar de MMD staat er veel beter voor. Ze hebben veel aanhang en hun campagne loopt vanzelf. Gisteren zagen we de eerste verkiezingsposters van de MMD, Chiluba-zonneklepjes en verkiezingskranten in Mpika. Daar tegenover staat de UNIP die gratis (van overheids- of donorgeld) UNIP-petjes en UNIP t-shirts uitdeelde. Geen probleem voor de meeste mensen want een t-shirt is een t-shirt.

Het land gaat nog steeds gebukt onder grote sociaal economische problemen. Men zegt dat Zambia het grootste schuld per hoofd van de bevolking heeft! Een paar weken geleden brak er een wilde staking uit onder leraren en gezondheidswerkers. Het begon allemaal in de Copperbelt, waar de staking totaal bijna 3 weken duurde. Toen ik op een maandagochtend naar Mpika ging, trof ik René Danen, de District Medical Officer, daar aan als enige in het ziekenhuis. Men had letterlijk de deuren op slot gedaan. De apotheek was gesloten, de keuken ging ook op slot. Alle verpleegkundigen, maar ook schoonmakers en koks waren naar huis gegaan. Voor de patiënten restte er niets anders dan ook maar naar huis te gaan. Sommige lagen aan een infuus en hebben misschien zelf het infuus eruit moeten halen. 's Nachts bewaakten politie-agenten het ziekenhuis omdat ook de watchmen staakten. In een buurziekenhuis werden kinderen met gebroken been naar huis gestuurd. Wij wilden de staking in de hand houden en hebben met onze staf gepraat. Uiteindelijk schikte iedereen zich in een 'go slow'-aktie, waarbij de poli een paar uur 's ochtends open was, en de verpleegkundigen korte diensten draaiden. Het was een week lang lekker rustig in het ziekenhuis. Inmiddels is de overheid akkoord gegaan met een 100% loonsverhoging en werken we weer op volle sterkte.

Hoewel ik dacht dat het laatste half jaar minder druk zou zijn, valt dat toch tegen. Doreen is nu voor 6 weken op verlof naar Nederland. Er zijn nog veel plannen die uitgewerkt moeten worden of een follow up nodig hebben. Zo zijn we o.a. in onderhandeling over renovatie en uitbreiding van onze kraamafdeling en verloskamers. In 8 jaar tijd is het aantal bevallingen verdubbeld. Een paar jaar geleden kon je voor weinig geld bouwen, maar dat is nu veranderd. De kosten voor deze bouwplannen worden geschat op bijna 20 miljoen kwacha, dat is ongeveer 600.000 gulden. Ik heb al verschillende donoren benaderd en het lijkt dat we in een eindfase van onderhandelen verkeren. Het is wel jammer dat we een aantal projekten niet kunnen vervolgen, maar zo gaat het meestal.

Ook het medische werk houdt me nog volop bezig. Twee weken geleden had ik een moeilijke situatie. Een vrouw was binnengekomen met buikpijn en was zwanger. De diagnose was snel gesteld op een gebarsten buitenbaarmoedelijke zwangerschap. Haar bloeddruk was gedaald en haar Hb (bloedgehalte) was ook aan het zakken. Ze had zeer waarschijnlijk bloed nodig, en daar zat nu het probleem. Ze was Jehova's Getuige (Watchtower) en wilde onder geen beding bloed hebben. Ook een autotransfusie sloeg ze af. Bij een autotransfusie geef je het eigen bloed dat zich in de buikholte bevindt, terug. De anaesthetist vond het niet verantwoord om zonder 'bloed bij de hand' de narcose te geven. Onze operatiekamer was al gereed gemaakt, maar ze bleef onder alle omstandigheden weigeren. Er zat niets anders op dan te wachten tot ze waarschijnlijk doodging. Ook om me in te dekken heb ik de Provincial Medical Officer ingelicht, en die wist ook geen ander alternatief. Het is heel moeilijk om dit als arts te accepteren. Ik had verwacht dat ze de nacht niet zou overleven, maar de volgende ochtend voelde ze zich redelijk goed en zat te eten. 's Avonds werd ik weer gewaarschuwd: haar bloeddruk was weer gedaald en ze was rusteloos geworden. Weer praatte ik ruim een half uur met haar maar ze bleef weigeren. Het moment dat ik de zaal wilde verlaten, riep ze me. Waarschijnlijk begreep ze dat als ik door die deur verdween, het voor haar afgelopen kon zijn. Ze ging akkoord met de autotransfusie. Midden in de nacht hebben we haar geopereerd. Er zat 2,5 liter bloed in de buik. We hebben 3 zakken bloed teruggegeven. Gelukkig is alles goed afgelopen en is ze ontslagen.