Slapen in een ryokan in Japan

De ramen en de vloer van het huis begonnen net te schudden. “Small earthquake” zei de eigenaar van het familiehotel (ryokan), zoals er elke maand wel een is. Zes jaar geleden (11 maart 2011) was in Fukoshima de laatste grote beving in Japan gevolgd door een tsunami en een grote kernramp.

Besneeuwde bergtoppen in Nikko

We zijn in Nikko, een klein plaatsje honderd kilometer ten westen van Tokio. Twee opperbevelhebbers (shoguns) van het Tokugawa-shogunaat zijn hier in mausolea bijgezet. Samen met een tempelcomplex staat het nu op de UNESCO-Werelderfgoedlijst.

Beeld voor het graf van Tokugawa Ieyasu (eerste shogun)

Nederland heeft een bijzondere band met Japan, omdat tijdens de Tokugawa- of Edoperiode (1603-1868) wij het enige land waren dat met Japan handel mocht drijven. Op een klein eilandje voor Nagasaki had de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) meer dan twee eeuwen lang een handelspost, de Deshima. Ook dit staat op de UNESCO-lijst, maar of we Nagasaki in deze twee weken aandoen is nog even de vraag.

Japan voert nog steeds een politiek om de eigen cultuur zoveel mogelijk te behouden. Trouwen met een niet-Japanner is niet eenvoudig, hoewel het Yoko Ono natuurlijk wel gelukt is. En het immigratiebeleid is streng: vorig jaar mochten van de 10.000 asielzoekers (ook uit Syrië en Eritrea) er 28 blijven. Eén meer dan het jaar daarvoor.

Terug naar onze ryokan waar ik aan een lage tafel zit te schrijven. In onze vierkante kamer liggen rijststro-matten (tatami) op de vloer en in de hoek liggen twee dunne matrassen (futons) die straks uitgerold worden. Maar eerst gaan we volgens Japans gebruik baden. Je begint met een schrobbeurt zittend op een laag plastic krukje naast het bad en dan lekker ontspannen in de hot tub van 40°C. De rest van de avond zijn we gekleed in een yukata (soort kimono/badjas) en drinken thee of een glaasje wijn aan de lage tafel. De pantoffels staan voor de schuifdeur. Hopelijk blijft het vannacht aardbevingsvrij. 

Japans ontbijt met soep, rijst en zalm. En zeewier om zelf rolletjes te maken.

Met de neus in de boter: de Tokyo maration. Alleen kwamen we pas in de stad toen Kipsang al over de streep was in 2.03.57

Fanatieke supporter die iedereen aanmoedigde.

Zicht op de lopers vanaf de 36e verdieping

Inle Lake, Myanmar

Hielke en Sietse Klinkhamer zouden op het Inle-meer hun lol op kunnen met hun Kameleon. Het meer is 20 km lang en 5 km breed. Aan de oevers en in het meer liggen 200 dorpjes, de huizen op palen gebouwd. De bewoners van het meer horen bij de Intha bevolkingsgroep. Intha betekent 'zonen van het meer'. Hun leven is helemaal verbonden met het water. Fascinerend zijn de vissers die met het ene been staand op het bootje en met het andere de peddel omklemd wijd uitzwaaiende bewegingen maken, het zogenaamde beenroeien. Zo hebben ze de handen vrij om nog een fuik of een stok met scherpe punt naar de vissen in het heldere water te gooien.

Beenroeier op het Inle-meer

Van waterhyacinten, moerasplanten en bamboe worden drijvende tuinen gemaakt door er aarde op te gooien waar zelfs de bloemkool het goed op doet. En elk dorp heeft wel een handicraft workshop. De 'gondeliers' zetten je slim af bij zilversmeden, wevers, sigarenmakers, botenbouwers of bij een lokale markt. 

Cheroot (sigaren) makers

Drijvende 'kraam' van een lokale markt

Het Engelse onderwijs was slecht tijdens het militaire regime, zodat maar weinig mensen goed Engels spreken. Maar jonge meisjes doen ontzettend hun best om alle stappen van het handwerk uit te leggen. Ooit gehoord dat in de stengel van de lotusbloem een vezel zit, die je voor kleding kunt gebruiken? Je moet de vezels draaien en vijf bij elkaar plakken om een stevige draad te krijgen. De lotusbloemen groeien hier weelderig op het water, maar om voldoende vezels voor een sjaaltje te oogsten heb je wel 3000 stengels nodig en ben je een paar weken bezig. De zelfgeweven sjaaltjes kosten dan ook minimaal 90 dollar, een vermogen in dit land.

De bedrijvigheid in dit land valt sowieso erg op. Uiteraard heb je bij een eerste bezoek geen vergelijking, maar het land lijkt op te leven na (gedeeltelijk) verlost te zijn van het militaire regime. Het overheidsgeld wordt nu geïnvesteerd in goede projecten, zoals verbetering van de infrastructuur. Wegen worden overal verbreed en veel tolpoorten verschijnen. Vrouwen doen hier het zware werk. Dat is toch wel schokkend om te zien. Langs een nieuw stuk weg schept een man gewoonlijk de schalen vol met stenen, die vrouwen vervolgens op hun hoofd zetten en wegdragen naar de weg in aanleg. In de hete zon zitten andere vrouwen naast de weg om de stenen bij elkaar te passen. Uiteindelijk zijn het de mannen die er een nieuwe stukje teer erover leggen.

Wat echt opvalt in dit land is de enorme vriendelijkheid van de mensen. Men maakt graag oogcontact, poseert voor een foto of wil graag met jou op de foto. Want ook in Myanmar heeft iedereen wel een smartphone.Eerder een Koreaanse Samsung of een Chinese Huawei dan een Amerikaanse iPhone. Daar gaat D. Trump niet veel aan veranderen. 

Cheroot rokende Pa-O vrouw

Twee bediendes van een restaurant op het Inle-meer

Ondergaande zon U Bein Bridge, Mandalay

Monniken in Myanmar

De boeddhistische monnik kleurt hier het Birmese straatbeeld oranje, roze of donkerrood. Ieder jongetje moet tussen z'n 7e en 12e jaar zeven dagen monnik zijn. Kaalgeschoren lopen ze elke ochtend met een kom langs de stalletjes om eten op te halen. Wij zouden het bedelen noemen, maar hier heet het een gift (donation) ophalen. 

Rijst werd 's ochtends uitgedeeld voor ons hotel Zfreeti in Bagan

Jassa, onze taxichauffeur in Mandalay, vertelde over zijn eigen ervaring. Op z'n veertiende was hij als leek-monnik ingetreden omdat het gezin met 5 kinderen onvoldoende geld had voor een opleiding. Ook een broertje werd monnik. Drie jaar later werd hij monnik-novice en op z'n 20e monnik. Het leven van de (volwassen) monnik bestaat uit vroeg opstaan, meditatie, met een bedelnap langs winkels gaan om eten op te halen, de middag-lunch, de middagdut en meditatie. Na het middaguur mogen monniken niet meer eten. Jassa's monnik-periode eindigde op z'n 24e toen z'n ouders hem vroegen terug te keren naar huis. Zijn moeder was ziek en is ondertussen aan borstkanker overleden. Hij zorgt nu met z'n taxiritjes voor het inkomen waar vader en een broertje ook van moeten leven. Voor de duidelijkheid: de auto is niet van hem maar van de baas. 

Kind van 14 jaar slijpt de boeddha uit marmer. Op oudere leeftijd hebben veel slijpers longklachten (stoflongen) 

Het hogere doel van de monnik is om door te mediteren en 'goed' te leven in een van de 31 hogere vormen te komen en niet meer te reïncarneren als mens. Maar Myanmar zou volgens mij er meer aan hebben als deze monniken (1% van het land is monnik) goed zouden doen via een maatschappelijke bijdrage/functie. 

Shwedagon-pagode in Yangon

De Birmese bevolking stopt nog steeds veel geld in pagodes. Dit zijn tempels met in het midden een stoepa (puntige toren) met eromheen ruimtes met boeddha's. Zowel de stoepa als de boeddha zijn vaak bekleed met bladgoud. De Shwedagon-pagode is veruit de indrukwekkendste en staat in Yangon. 

Zonsopkomst in Bagan met 15 luchtballonvaarten

In Bagan hebben koningen 1000 jaar geleden in een gebied zo groot als de Hoge Veluwe 4000 pagodes neergezet. Fascinerend om er op een e-bike tussendoor te fietsen. Ons laatste pagode-ervaring was het bezoek aan een grot met 8000 gouden boeddhabeelden. Over overkill gesproken! Het heeft mijn overtuiging versterkt dat religie de persoonlijke en economische ontwikkeling vaak belemmert.

Pindaya cave (grot) met 8000 boeddhabeelden, en er komen nog steeds nieuwe bij.

Monnik die een gouden ring uitzoekt

Elke volwassen monnik heeft wel een iPhone, Heel wat selfiemakende monniken tegengekomen..

Yangon, Myanmar

De voortekenen waren al niet goed op Schiphol. Onze bagage kon niet doorgelabeld worden van Tokio naar Yangon (Myanmar), omdat KLM en All Nippon Airways (ANA) geen partners zijn. De bedoeling was om van Amsterdam naar Tokio (12 uur) en daarna naar Yangon (8 uur) te vliegen. Een ongewone combinatie. Een vakantie Myanmar hadden we al gepland, toen de Japanse tbc-organisatie me vroeg om begin maart een presentatie te houden. Zij betaalden een ticket Amsterdam-Tokio (1x hoor) en we hadden dus extra tickets Tokio-Yangon nodig.

De sneeuw gooide zaterdag definitief roet in het eten, want het vliegtuig vertrok ruim twee uur te laat en dat betekende dat eenmaal in Tokio onze aansluiting al weg was. Veel gedoe als je na een nacht vliegen brak uit het vliegtuig komt op een vreemd vliegveld en in een onbekend land. Na een paar uur hadden we alles op een rijtje, dat wil zeggen de enige automaat gevonden die Japanse yens uitspuwde, nieuwe tickets geboekt bij een andere maatschappij om de volgende dag via Bangkok naar Yangon te vliegen en dicht bij het vliegveld in Tokio een hotel geboekt. Leve WiFi en het internet!

Zo kwam het dat we maandagavond, 46 uur na het geplande vertrek uit Amsterdam, eindelijk op Yangon Airport landden. Behoorlijk gedesoriënteerd in tijd, want na een goed nachtje slaap zaten we al in de Japanse tijdzone, en moesten nu over naar de Birmese. Het tijdsverschil met Nederland is 5½ uur. Ooit gehoord dat een land een half uur tijdverschil heeft met andere landen? Myanmar heeft wel meer gekke dingen overgehouden aan de 50 jaar dat het militaire regime de touwtjes stevig in handen had. Vroeger heette het land Birma, maar de landsnaam werd in 1989 veranderd in Myanmar. Overigens is de schrijfwijze voor Birma en Myanmar in het Birmees hetzelfde, dus voor het land zelf was dit geen grote verandering. Rangoon werd Yangon en Naypyitaw (NPT) werd de nieuwe hoofdstad.

De bekendste Birmees is Aung San Suu Kyi, die in 1989 door de militairen onder huisarts werd geplaatst. Haar partij won in 1990 de 'vrije' verkiezingen, maar de uitslag werd niet erkend door de militaire machthebbers. Al in 1991 kreeg Aung San Suu Kyi de Nobelprijs voor de Vrede, maar het duurde tot 2010 tot het huisarrest werd opgeheven. Bij de laatste verkiezingen in 2015 kreeg haar partij de absolute meerderheid, maar omdat ze getrouwd was met een Brit, kon ze geen president worden. Een maatregel door het militaire regime ingesteld. En hoewel ze een belangrijke positie heeft in de regering, heeft het leger nog steeds veel te zeggen, met een kwart van de zetels in het parlement en 15-25% van het landelijk budget tot hun beschikking.

Vanavond in restaurant House of Memories gegeten.
Aung San, de vader van Aung San Suu Kyi, had hier vergaderingen.
Hij werd in 1947 vermoord, een jaar voor de onafhankelijkheid van Birma/Myanmar.

Kliniek Medical Action Myanmar 

Vandaag bezochten we met Richard een kliniek in een ‘her-huisvestigingsgebied’. In 2008 herplaatste het militaire bewind hier daklozen en gepensioneerde militairen. Aids, tuberculose en ondervoeding zijn veel voorkomende ziekten. Elke maand 50 nieuwe tbc- en 40 nieuwe hiv-patiënten. Totaal 2000 patiënten op hiv-medicijnen (antiretrovirale therapie). Indrukwekkende aantallen.

Op de terugweg reden we door het industrieel gebied met de kledingfabrieken. De textielwerkers, meestal vrouwen, worden elke ochtend om 6 uur uit de wijken opgehaald om voor een paar euro loon de hele dag T-shirtjes te maken. Het was onlangs nog in het Nederlandse nieuws. Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat de ‘gepensioneerde militairen’ hier flink rijk van worden.

Shwedagon

Het Malieveld, Den Haag

Blauwbekken hoort vaak bij demonstreren. De timing kun je soms niet uitkiezen. Soms ook wel, zoals 30 jaar geleden bij het aanbieden van het volkspetitionnement tegen kernwapens. Ik zag pas vandaag dat ik toen de 2CV geparkeerd had, waar nu ongeveer m’n kantoor is. Onderweg riep men ons toen op om Lubbers de rug toe te keren. Negen van de tien mensen draaide zich om, toen Lubbers op het podium verscheen. Heel grappig. Mient Jan Faber, wie kent hem nog, riep vertwijfeld "mensen dat is niet beleefd", wat het allemaal nog amusanter maakte.

De belachelijke maatregelen van Trump maken me boos. Uitsluiting van mensen vanwege geloof of herkomst mag niet. Het is artikel 1 van onze grondwet en dat principe hoort universeel te zijn: geen discriminatie! Een paar mensen kondigde via Facebook aan om bij de Amerikaanse ambassade demonstreren, maar animo was groot. Maandag hoorde ik van deze spontane demonstratie, nu op het Malieveld. Ik wandel daar elke dag langs, van kantoor naar station. Het was goed om er bij te zijn, mee te schreeuwen, klappen, lachen en de grappige borden te zien. 
Ook vandaag bleek dat je het als politicus maar moeilijk hebt op zo'n podium. Asscher die gisteren in de DWDD zei dat hij op het Malieveld zou zijn, zag ik niet. Jet Bussemaker wel. Ze had last van het spreekkoortje voor haar: “hypocriet, hypocriet, hypocriet”. Terecht wezen sprekers van Amnestie, Pax en Stichting Vluchteling op ‘onze’ aanpak in Europa. In Griekenland zitten vluchtelingen in tentjes en leegstaande fabriekshallen in uitzichtloze situaties. Dat moet toch anders! Laten we op 14 maart voor solidariteit en een humane aanpak stemmen.

Ik hou m’n hart vast bij de volgende decreten van deze president, die blijkbaar een 'decretor' is. ‘Unite, not divide’ stond vandaag op een van de borden. Hoe je kunt verbinden, wordt mooi in een filmpje van de Deense tv uitgebeeld (voor wie het nog niet gezien heeft): https://www.youtube.com/user/TV2Danmark.