De reünie

Beelden voor de school. Overigens deze gebouwen zijn later gebouwd. In mijn tijd waren het alleen maar prefab 'barakken'.

De gezichten ronder, de lichamen wat uitgezakter. Ik zou geen van mijn oud-klasgenoten op straat hebben herkend. Maar na 10 seconden kijken zag ik de gezichten van vroeger weer terug. Het was mijn tweede reünie in 40 jaar. In 1977 verliet ik, en met mij m’n klas, het Christelijk College Groevenbeek. In 1996/7 was ik ook al eens bij een reünie van de school en klas. Onverwacht werd ik geconfronteerd met een moeilijke periode van jeugdpuistjes, pubergedrag en (toen) nog niet verwerkt verdriet over mijn overleden vader. Dat maakte een diepe indruk op me. Nu was dat anders. Het clubje klasgenoten was klein. Allemaal maatschappelijk goed terecht gekomen: een jurist, een dierenarts, een psychotherapeut, een leraar Nederlands. De ene was z’n vierde boek aan het schrijven, de ander werkte nog steeds bij de Rabobank of bij dezelfde school. Even werd de vraag gesteld: wie is er niet meer? Maar behalve de klasgenote die twintig jaar geleden al aan borstkanker overleed, kenden we niemand. Maar dat zegt niks, want veel klasgenoten zijn buiten beeld. Ik heb ook met niemand meer contact. De klasgenoot die vorige keer een hondenschool had in Oost-Groningen, verzorgt nu uitvaarten. Op de website zie ik dat z’n lange haren verdwenen zijn. Zo vindt iedereen z’n weg in het leven.

De leraren zijn uiteraard allemaal met pensioen. Je kon nog een lesje volgen. Bij de bespreking van de wet van Ohm haakte ik af. Natuurkunde is nooit mijn vak geweest en deze leraar ook niet mijn favoriete docent. De wiskundeleraar die me 6 jaar les gaf, de laatste schooljaren zelfs 8 uur per week, zei “Gerard de Vries, die ken ik niet” en liep weer weg. Volgens mij is hij de weg al kwijt. De scheikundedocent wist direct de straat te noemen waar ik in Ermelo woonde. Maar het nummer niet. Dat dan weer niet. Mooi hoe hij vertelde over zijn dyslexie en hoe hij daarmee om ging: Altijd snel het bord schoonvegen, zodat de tekst niet bleef staan. Uiteraard vertelde ik dat mijn zoon nu scheikundeleraar is. Zijn zoon is arts/oncoloog geworden. 
En dan de Engelse lerares. Ze was op haar 25e op deze school komen werken, maar na ons eindexamenjaar vertrokken omdat ze niet deeltijd mocht werken. De herinnering kwam weer terug aan die ene keer dat de klas in Utrecht naar een toneelstuk van Shakespeare ging. Hamlet of Macbeth. Omdat het laat werd, mochten we bij haar logeren. Met 20-25 scholieren. Bijzonder natuurlijk. Het was ook nooit maar gebeurd. Aandoenlijk dat ze nog een agenda uit 1974 mee had genomen, met de klassen en namen van haar leerlingen. En de repetitiecijfers. In blauw de voldoendes, in rood de onvoldoendes.

De klassefoto van de reunisten en de Engelse lerares

Onsen

Vanuit de onsen heb ik goed zicht op Orion en de nu groter wordende maan. Het sterrenbeeld Orion fascineert me al sinds mijn eerste reis door Afrika. De drie sterren dicht bij elkaar in het midden wordt de ‘Gordel van Orion’ genoemd, lees ik op Wikipedia. De namen van de sterren zijn: Alnitak, Alnilam en Mintaka. Ik zal het proberen te onthouden.

Mount Fuji, in de wolken...

Geisers op de achtergrond

Onze onsen, de Tenzan Tohji-kyȏ, ligt in Hakone, niet ver van de Mount Fuji. Het is hier een vulkanisch gebied waar rookpluimen uit de grond komen. Een teken van heetwaterbronnen (geisers). Een onsen tapt het geiser-water naar baden met verschillende temperaturen. Mannen en vrouwen baden afzonderlijk. 
Ik ben de enige niet-Japanner in het bad. Alles staat in het Japans en dus volg ik het ritueel van een Japanner die net voor me de kleedruimte verlaat naar het bad. Na het schrobben en wat overgietingen met een teiltje water, stap ik hetzelfde bad in als hij. Het blijkt later het heetste bad te zijn: 45,5 °C. Ik ben gelijk op temperatuur. Nu snap ik dat veel Japanners een nat doekje op hun hoofd hebben. Het is om oververhitting te voorkomen. Gelukkig hoor ik andere Japanners ook flink puffen als ze het hete bad instappen. Totaal zijn er zes baden. En ook een natte sauna in een soort laag schuurtje met tatami-matten. Na afloop blazen 12 föhns je droog in een kleine ruimte. Ik voel me een auto in een wasserette. 

Mount Fuji op de achtergrond, nog steeds in de wolken

Het onsen-ritueel is een goede afsluiting van onze vakantie. We hebben Japan leren kennen als een land waar treinen en bussen exact op tijd rijden. Zeer prettig om te reizen. 

Een treinbegeleider met wit handschoentje en bijzondere gebaren

Japanners zijn zeer behulpzaam en vriendelijk. Toen ik een paar dagen geleden vroeg naar een ATM (geldwisselautomaat) rende de vrouw me achterna met nog extra aanwijzingen om te voorkomen dat ik verdwaalde. En hoewel communicatie niet altijd gemakkelijk was, heeft onze reis een beeld achtergelaten van hippe Japanners, die modieus gekleed zijn, hun haar verven en heel wat afkletsen en aflachen. Heel anders dan het beeld van de gesloten en ingetogen Japanner/Aziaat die ons in het verleden werd voorgehouden. De wereld verandert.

Japanse bruid

Veel mensen kleden zich voor de gelegenheid in kimono.

Nieuwe ervaring: mensen wilden met ons op de foto

Het laatste nieuws van de prinses: het boek zal morgen via-via bij ons laatste hotel worden afgegeven. We zijn benieuwd of er nog een persoonlijke boodschap bij zit....

Hiroshima en Nagasaki

Een maquette met de grote vuurbal boven de stad Hiroshima

A-bomb dome (koepel van het oude expositiegebouw)

Op 6 en 9 augustus 1945 dropten Amerikaanse vliegtuigen de eerste en de tweede - en tot nu toe gelukkig ook de laatste - atoombom. Het veroorzaakte direct meer dan 100.000 doden door de hitte (3000 tot 4000 °C in het epicentrum), de druk (windsnelheden groter dan een orkaan) en de acute gevolgen van de radioactieve straling. Veel mensen kregen later ziektes door de straling, zoals leukemie, andere vormen van kanker, cataract, groeistoornissen, huidafwijkingen, etc. en overleden er vaak aan. Deze afschuwelijke gevolgen van nucleaire oorlogsvoering heeft de wereld doen beseffen dat zoiets nooit meer mag gebeuren. Albert Einstein, die in 1943 de Amerikaanse regering nog geadviseerd had om een atoombom te maken, vroeg in 1955 via een petitie de wereld te stoppen met nucleaire wapens.

Hiroshima ligt 800 km van Tokio. Dit was het moment om de stad, die al sinds mijn jeugd tot de verbeelding spreekt, te bezoeken. Bovendien hebben we een railpass aangeschaft waarmee we door heel Japan kunnen reizen. De shinkansen, een supersnelle trein, bracht ons in 4 uurtjes naar de stad die nu 1,5 miljoen inwoners heeft. 

Shinkansen of bullet train

De treinbegeleiders met witte handschoentjes

Ons hotel lag op een paar 100 meter afstand van de het beeldmerk van Hiroshima, namelijk een zwaar beschadigd expositiegebouw met een ronde koepel. Doordat de atoombom vrijwel boven het gebouw in de lucht ontplofte, was er geen zijwaartse druk en zijn de muren blijven staan. Het wordt nu de ‘Atoombomkoepel’ (A-bomb dome) genoemd en staat op de Werelderfgoedlijst. 

Foto van het oorspronkelijke expositiegebouw

Iets verderop ligt tussen twee rivieren het Peace Memorial Park. De stilte in het park doet sereen aan en het is indrukwekkend om daar rond te (mogen) lopen. De vredesvlam zal blijven branden tot er geen nucleaire wapens meer op aarde zijn. 

Het monument voor de slachtoffers, de vredesvlam en de "A-bomb dome"

In het Peace Memorial Museum luisterden we aan het eind van dag naar de verhalen over de eerste dagen na de atoombom. Veel scholieren waren die dag om 8.15 uur in het centrum van Hiroshima bezig om gebouwen om te trekken (demolition work), waarmee men dacht stadsbranden te voorkomen. Veel van hen kwamen direct om of kwamen zwaar verminkt terug bij hun ouders. Aangrijpend te horen hoe hun leven binnen een paar dagen eindigde en over de wanhopige zoektocht van ouders naar een laatste teken van hun kind.

De klok die stilstond op 8.15 uur in Hiroshima op 6 augustus 1945

De avond zagen we een andere kant van Hiroshima, want het is ook een hippe stad met volle restaurants en sfeervolle cafés op vrijdagavond. Hier en daar heeft het de allure van Parijs, maar heeft ook de vele Aziatische neon-uithangborden, lampions met veel mensen op straat. Het is tot nu toe de gezelligste plaats die we hebben bezocht.

Okonomiyaki, Japanse pizza

Omdat Hiroshima zo’n indruk maakte, besloten we vandaag een dagtrip naar Nagasaki te maken. Nagasaki ligt 3,5 uur reizen van Hiroshima, maar met een beetje vroeg opstaan en het stipte vervoer, is dat goed te doen. Ook in Nagasaki gaf de combinatie van een museum en een herdenkingspark veel informatie en een blijvende indruk. De atoombom, dit keer geen uranium maar plutonium (geen idee waarom er een ander radioactief materiaal werd gebruikt) zou eerst boven een andere plaats gedropt worden, maar vanwege het slechte weer werd het Nagasaki. Het beoogde doel, de Mitsubishi-fabriek, werd ook niet gehaald. De bom ontplofte boven een woonwijk in Nagasaki. De meeste slachtoffers waren vrouwen, kinderen en ook veel krijgsgevangenen (vooral Koreanen). De beelden van verkoolde en verminkte lichamen zijn afschuwelijk. Deze oorlog ligt al meer dan 70 jaar achter ons, maar het besef dat er nu in Syrië en Irak gruwelijke oorlogsmisdaden plaatsvinden (soms met zenuwgas), waar we over tig jaar in een museum over leren en die oorlog herdenken, maakt me niet vrolijk.

Peace statue van Kitamura Seibo

De klok stond stil om 11.02 in Nagasaki op 9 augustus 1945

Een aantal tekeningen van overlevenden

 

Een bijzondere ontmoeting tijdens het tuberculosecongres in Tokio

Vorige week stuurde de organisatie van het Japanse tuberculosecongres me een Whatsapp-berichtje met het verzoek om de mail te checken. Een 'important person' wilde na afloop van mijn presentatie met ons spreken. De VIP was 'Her Imperial Higness Pricess Akishino', de beschermvrouwe van de Japanse Anti-Tuberculose Associatie (JATA). Ook KNCV heeft een beschermvrouwe: Prinses Margriet.

Japanner bij het keizerlijk paleis

Wikipedia is altijd een goed bron om raad te plegen. Prinses Akishino is getrouwd met prins Akishino, de tweede zoon van keizer Akihito. Ze wort ook wel prinses Kiko genoemd, naar haar geboortenaam Kiko Kawashima (https://nl.wikipedia.org/wiki/Kiko_Kawashima). Na haar huwelijk voltooide ze eerst haar mastersopleiding psychologie en promoveerde in 2013 op "Kennis, attitude en gedrag met betrekking tot tuberculose". En voor Japan heel belangrijk: ze is de moeder van het enige mannelijke kleinkind van keizer Akihito. Dus na prins Naruhito, de eerste huidige kroonprins en zoon van Akihito, zal haar zoontje Hisahito de troonopvolger zijn. 

Onzeker over hoe we ons moesten voorbereiden, informeerden we vooraf, en werde gerustgesteld dat de kennismaking geheel onofficieel en informeel zou zijn. Dat betekende ook dat ik aan het begin van mijn presentatie haar niet moest noemen, hoewel ik wel vrij snel zag wie de prinses moest zijn.

Mijn 'lecture' voor de 200 tbc-bestrijders werd na elke 1-2 zinnen vertaald in het Japans. De deelnemers hadden vooraf een reader gekregen met een vertaling van mijn dia's en ook tijdens mijn presentatie zag ik deelnemers driftig aantekeningen maken. De 1,5 uur durende presentatie werd ook opgenomen en het materiaal zou gebruikt worden voor een tv-uitzending. Na de Q&A - de vragen en antwoorden - werden we meegenomen naar de bovenste verdieping van het hotel. De prinses was ons al voorgegaan. Vooraf was verteld dat de prinsed een druk programma had en ons gesprek maar 5 minuten kon duren, duurde de ontmoeting met een kopje groene thee een half uur. Ze stelde eerst vragen over onze manier van publieksvoorlichting over tuberculose en vroeg daarna of ze met Florence mocht praten. Daarbij vertelde ze dat ze een serie van 7 Nederlandse boeken had, van zwangerschap tot aan adolescentie, en was zeer geinteresseerd in de methodieken die wij in de Nederlandse jeugdgezondheidszorg gebruiken. Via JATA zal ik haar het meest recente tbc-voorlichtingsmateriaal sturen. De prinses wilde ons ook heel graag een boek meegeven over de Japanse jeugdgezondheidszorg. We zullen zien hoe we dat voor ons vertrek kunnen regelen. Aan het eind van de audientie vroeg de prinses of we met haar op de foto wilden. Ook met mijn iPhone werd ons bezoek aan de keizerlijke prinses vastgelegd, maar ze vroeg ons de foto's niet op het internet te plaatsen. Dat zullen we dan oon niet doen, maar wel afdrukken en inlijsten. Een niet alledaagse ontmoeting.

Menukaart welkomsdiner. Rechts het voorgerecht, links het nagerecht, en van boven naar beneden!

Een proost met sake (rijstewijn) met Dr Mori, een van de gastheren.

De lege flessen sake. De rechter was ook leeg maar werd voor de foto even rechtop gezet.

Samen met een van de tbc-bestrijders uit Tokio

We aten op de bovenste (42e) verdieping