Gerard de Vries: Toch nog IJsland

Teletekstbericht van 12 mei

De vrolijke je-toon in de SNP-mails veranderde ineens in ‘u’, toen SNP onze vakantie in juni annuleerde. Ik snapte het niet, want IJsland was een van de eerste landen die aankondigde dat toeristen weer welkom waren. En met een voucher liet ik me ook niet afschepen, daarvoor is de reisbranche te onzeker geworden. Na wat telefoontjes en mailtjes lukte het toch nog. Een paar dagen later dan gepland, zaten we op 1 juli met een mondmaskertje, op een volle vlucht naar Reykjavik. Geen broodje of drankje aan boord, maar daar hadden we ons al op voorbereid. Evenals op de coronatest op het vliegveld. Tegen de neusuitstrijk keek ik nog het meest op, maar het kriebelde alleen wat in m’n neus.

In de rij voor de coronatest

Een paar uur later kwam het geruststellende sms’je dat de testen negatief waren en kon onze vakantie beginnen. Weg van covid-19, waar wij de afgelopen maanden ook druk mee waren. IJsland blijkt het meest geschikte land om nu vakantie te houden. Het is het dunstbevolkte land van Europa, met ruim 350.000 inwoners (evenveel als Utrecht), in een gebied 2,5 keer zo groot als Nederland. Toeristen zijn er dit jaar ook nog weinig. Heel anders dan andere jaren, want een paar jaar eerder kregen we de reis niet geboekt.

Een groot deel van IJsland is onbewoonbaar door de vele vulkanen en gletsjers; 10% van het land is permanent bedekt met een ijsmassa. Het eiland is onderdeel van de mid-Atlantische breukzone, een onderzeese bergketen die op een paar plekken boven de zeespiegel uitkomt. Ook de Azoren is zo’n vulkanisch eiland dat deel uitmaakt van deze keten. De oceanische aardkorsten aan beide zijden van de rug - westelijk de Amerikaanse en oostelijk de Europese - wijken nog steeds, met ongeveer 1-2 cm per jaar. Op die manier kan er een scheur in de aarde komen, wat in 2010 leidde tot de uitbarsting van de vulkaan Eyjafjallajökull en het vliegverkeer was weken ontregeld.

Bord met foto's van de vulkaaneruptie Eyjafjallajokull (2010)

Vulkaanas kan namelijk desastreuze gevolgen hebben voor vliegtuigen. Ik kende het verhaal uit 1989 niet – we woonden toen in Zambia en hadden maar weinig toegang tot informatie – maar KLM-vlucht 867 (van Schiphol naar Narita, Japan) raakte in december van dat jaar in de problemen toen het door de aswolken van een vulkaan boven Alaska vloog. Alle vier motoren vielen uit en er was vrijwel geen zicht meer. Toen het vliegtuig van 8 km naar 4 km hoogte was gezakt, kon de bemanning twee motoren weer opstarten en een succesvolle noodlanding maken. In 1982 gebeurde hetzelfde met een British Airways-toestel toen het de as van een Indonesische vulkaan in de motoren kreeg. De gezagvoerder sprak de passagiers bemoedigende woorden toe: "Ladies and Gentlemen, this is your Captain speaking. We have a small problem. All four engines have stopped. We are doing our damned best to get them going again. I trust you are not in too much distress." Ook hier lukte het de piloot om tijdens de daling de motoren te herstarten en veilig te landen.

Mývatn Nature Baths

IJsland heeft ook verschillende warmwater (geothermische) bronnen, die efficiënt gebruikt worden voor stadsverwarming. In Reykjavik is de belangrijkst winkelstraat voorzien van wegverwarming, zodat die sneeuwvrij is in de winter. Op andere plekken komt het water in pooltjes omhoog (hotspots), waar het heerlijk badderen is, vooral bij lage temperaturen. Je moet wel eerst even wennen aan de rotte-eierengeur, want er zit veel zwavel in het water.

Hotspot bij Landmannalaugar, de 2 meter afstand regel (zoals in IJsland wordt geadviseerd), wordt niet altijd gerespecteerd...

15 km rondwandeling bij Landmannalaugar

Rondwandeling bij Landmannalaugar

In het zuidoosten, op weg naar Kirkjubæjarklaustur, reden we door een apart landschap. De vormen deden me denken aan olifantenkeutels. De Laki-vulkaan was hier in 1783 uitgebarsten en de lava ‘hopen’ waren overgroeid met bisschopsmuts mos. Het was de grootste uitbarsting van een vulkaan op IJsland, die 9 maanden duurde, en waarbij veel giftig fluor- en zwavelhoudend gas vrijkwam. Niemand stierf direct door de vulkaanuitbarsting, maar de gevolgen waren groot. Het gras groeide niet meer, er kon niet gehooid worden en driekwart van het vee op IJsland stierf die winter. Een vijfde van de IJslandse populatie ging dood door voedseltekorten. In IJsland wordt dit de Móduhardbindin genoemd: hongersnood-door-gassen. Ook in de rest van de wereld waren de gevolgen merkbaar. De kranten schreven over een dikke smog en een doffe zon, alsof deze doordrenkt was met bloed. De gifwolk (‘killer cloud’) veroorzaakte tienduizenden doden in Groot-Brittannië. Op het Europese continent mislukten de oogsten, waardoor er ook hongersnoden waren, die de voedingsbodem waren van de Franse revolutie. Het informatiebord bij de lavavelden vermeldt met enige trots dat de vulkaaneruptie op IJsland, uiteindelijk leidde tot de vorming van democratische staten in Europa. Het is maar dat je het weet!