De rode lijn

“Nooit meer” schreeuwde iemand vanaf het podium. De mensenmassa op het Malieveld riep terug: “Nooit meer!”. “Nooit meer”. “Nooit meer!” En toch gebeurt het weer. Elke dag gooit Israël bommen op Gaza. Op vluchtelingenkampen, ziekenhuizen, kraamklinieken en scholen. En doodt kinderen, vluchtelingen, hulpverleners en journalisten. Onschuldige mensen. Inmiddels elke dag meer dan honderd doden. Mensen worden uitgehongerd omdat er geen hulp naar binnen mag. Natuurlijk mag een land zich verdedigen, zo je wil: geweld met geweld vergelden. Wat nu gebeurt is niet alleen disproportioneel. Een onzalig duister scenario tekent zich steeds duidelijker af. De vastgoed-president van de Verenigde Staten heeft het beeld neergezet van een Israëlische Riviera, met uiteraard Trump Towers en Trump-golfbanen. De van oorlogsmisdaden verdachte minister-president van Israël voert het plan uit. De woon- en leefruimte van twee miljoen Gazanen is vernietigd. Gazanen worden opgejaagd van het ene deel van de Gazastrook naar het andere, een gebied twee keer zo groot als Texel. En we kijken toe. Elke avond weer. Ook onze regering. Rutte had het al over ‘de rode lijn’. Dat lijkt een dun lijntje dat steeds verder verdwijnt aan de horizon. Maar voor veel mensen is die rode lijn al lang overschreden. Ook voor mij. 

Ik zocht naar een manier om mijn gevoel van ongemak, boosheid, afkeuring, verdriet, maar ook van solidariteit, te uiten. In de Volkskrant las ik over de demonstratie in Den Haag en meldde me aan. Ik was niet de enige. Op verjaardagen en tijdens andere gesprekken hoorde ik ook van anderen die naar Den Haag zouden afreizen. Allemaal in het rood. Om als bevolking de rode lijn te demarqueren die de overheid niet trekt. Als burger heb je het gevoel dat je zo weinig kan, maar afgelopen week en zondag besefte ik dat we wel veel kunnen tegen dit staatsterreur. Samen staan we sterk. Onze staat, onze regering, moet zich niet alleen uitspreken tegen de staat Israël maar ook met daadwerkelijke acties komen. Stop de samenwerking met de staat Israël, stop de levering van wapens. 

De roep tijdens de demonstratie was duidelijk. “Kabinet schande! Bloed aan je handen!” “Nederland schande! Bloed aan je handen!” Want ja, ons belastinggeld wordt gebruikt, dus wij zijn ook medeplichtig. “Niet in mijn naam!”

DI-RECT in Berlijn

Vorig jaar kreeg ik een mailtje van DI-RECT: aankondiging voor clubshows in België en Duitsland. “Jij kunt daar bij zijn via deze speciale pre-sale, omdat je ooit eerder al kaarten kocht voor één van onze shows”, stond er. En dat klopte. In 2020 hadden we tickets gekocht voor een livestreamconcert van de band in onze huiskamer. Het was coronatijd, alles lag stil. DI-RECT kwam dus met het idee van een livestream. Zelf konden we ook wel wat afleiding gebruiken. Dus zaten we klokslag acht uur klaar op de bank, met een drankje en een schaaltje nootjes.

DI-RECT speelde in een lege Koninklijke Schouwburg. Het was een mooie avond met muziek die raakte. Het nummer Soldier On – wat doorzetten betekent – was eerder dat jaar uitgebracht. Het beeld van Marcel Veenendaal die door de verlaten DWDD-studio’s liep (Marcel Veenendaal (Di-Rect) -  Soldier on), staat me nog steeds helder voor de geest. Een iconische opname, symbolisch voor die bizarre tijd. 

DI-RECT

Marcel Veenendaal

Gitarist Paul-Jan Bakker

Nou was het niet alleen DI-RECT die mijn interesse wekte, het was ook Berlijn. Een bijzondere stad om steeds terug te keren. DI-RECT speelde in de KulturBrauerei, een geweldige plek in de stad, verscholen achter de Schönhauser Allee. Ooit een brouwerij, nu een complex van zes binnenplaatsen en twintig gebouwen van rode en gele bakstenen. Hier vind je een mix van nachtclubs, restaurants en theaters. Het concert vond plaats in de Frannz Club, een zaaltje dat zo’n 300 mensen kan herbergen, waardoor er een intieme sfeer ontstond. Aan het eind van het concert bedankte Marcel Veenendaal het publiek en zei: “Ik kan volgens mij gewoon Nederlands praten”.

'Spike' (Frans van Zoest) in het publiek

Maar er was meer te doen in Berlijn. Een Duitse collega gaf als tip mee om de Boros-collectie te bezoeken, die zich bevindt in de Reichsbahnbunker aan de Friedrichstraße. Deze bunker is gebouwd door nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog als schuilkelder voor 1200 mensen. De betonnen muren van de bunker zijn tot 2 meter dik. Aan het einde van de oorlog schuilden tijdens de luchtbombardementen er zo’n 4000 mensen in het complex.  

In de DDR-tijd deed de bunker dienst als opslagplaats voor tropisch fruit, uit Cuba, en stond het onder de Oost-Berlijners bekend als de bananenbunker. In de jaren negentig werd de bunker ingenomen door anarchistische groepen die er hardcore-, techno- en housefeesten organiseerden. Onze gids vertelde dat als de kaarsen tijdens deze feesten uitgingen, door gebrek aan zuurstof, de feestgangers de bunker moesten verlaten.

In 2003 kochten Christian en Karen Boros de bunker en veranderde het in een kunstgalerie,  de Boros Sammlung (Boros-collectie). De kunstverzamelaars wonen zelf op de bovenste verdieping van de bunker. Ik vraag me wel altijd af waar ik naar kijk als ik bij zo’n tentoonstelling van moderne kunst (‘contemporary art’) ben. Met een klein groepje van 20 mensen werden we door de rauwe betonnen zalen van de bunker geleid. De toelichting van de gids over de geschiedenis van het gebouw en de kunstwerken was erg nuttig. Foto’s maken strikt verboden. Wel heb ik op het internet een foto gevonden van de zwarte massa die in een van de ruimtes lag, als een soort lavastroom. Het bleek het restant te zijn van wat overblijft na het koken van 60.000 flessen Coca-Cola, een idee van de Chinese kunstenaar He Xiangju. Ik heb nog geen Coca-Cola meer gedronken…

Postkantoor (Art deco/Jugendstil)

Vliegveld Tempelhof.
Tijdens de oorlog werd het vliegveld gebruikt door de Duitse luchtmacht.
Het fungeert nu als stadspark voor fietsers, skaters, wandelaars en waar mensen hun vlieger op laten.