5. Musi-O-Tunya: ''Smoke that thunders"

Uitbetaling salarissen

"Kwacha-Good morning Zambia", gaat door m'n hoofd als ik deze brief schrijf. Het is de titel van een TV-programma op de zondagochtend (een soort Capitool dus), dat direkt na het 'National Anthem' (volkslied) om 6.05 begint. Nog nooit gezien. Kwacha is de munteenheid van Zambia en betekent 'opkomende zon'. Over deze kwacha is de laatste maanden heel wat te doen geweest. In 1987 brak Zambia met het IMF (het Internationale Monetaire Fonds), omdat 75% van de exportinkomsten op ging aan afbetaling en rente. Sinds die tijd zijn de buitenlandse leningen  verminderd en gaat het niet goed met Zambia. Door een tekort aan harde valuta kunnen veel essentiële goederen/onderdelen niet worden ingevoerd: 'de spare-part crisis'. Vooral de industrie en het transport ondervinden hiervan de gevolgen. Het gevolg is ook dat er een zwarte markt ontstaat. Je kunt de kwacha's namelijk niet inwisselen tegen dollars. Eind juni was de kwacha nog maar 4 cent op de zwarte markt, tegen 20 cent bij de bank. Om een idee te geven van prijzen volgen hier enkele cijfers. Een brood kostte 7 kwacha; krant K2-50, benzine is goedkoop K4-50; een kilo kaas K70-00; een pot jam K12-60; suiker K6-30/kg en Mozi bier K5-50 per fles. Een nurse verdient 800 kwacha, een dokter tweemaal zoveel. Verder zit er op een aantal produkten subsidies. Mealie meal, het hoofdbestanddeel van het basisvoedsel nshima, is zwaar gesubsidieerd en wordt op coupons tegen gehalveerde prijzen verkocht aan werknemers met een salaris. Sommige mensen zeggen dat het zo zwaar gesubsidieerd is, dat de prijs onder de produktieprijs ligt. Geen wonder dat er een levendige 'handel' (smokkel) bestaat met de buurlanden, vooral Zaïre. Met een knipoog (?) naar het IMF werd op 1 juli de kwacha gedevalueerd. Officieel is de kwacha nu 13 cent waard.

De prijzen schoten omhoog. Alleen mealie meal bleef onder de prijscontrole vallen. Nieuwe prijzen zijn nu: brood Kl5-00; krant K5-00; benzine K9-10; kaas K200-00 per kg; jam K25-30; suiker Kl0-20 en mozi bier K13-00. Alles is dus verdubbeld, als het verkrijgbaar is. Ter compensatie moeten de lonen 30-50% omhoog. In de grote steden zijn protesten geweest, maar hier dringt het nieuws (en de gevolgen) veel later door. Zo ook het bericht dat de oude kwacha vervangen zou worden door nieuwe. Vrijdagavond 21 juli kondigde president Kaunda aan, dat de grenzen dicht gingen, en er nieuwe kwacha's ingevoerd zouden worden. Zondagavond drong het nieuws hier pas door. Tot 10.000 kwacha kon je zo wisselen. Daarboven moest je 50% 'belasting' betalen. Onze kontakten met de twee banken in het distrikt zijn goed. We hoefden dus niet uren/dagen in de lange rijen te staan. Het ziekenhuis wisselde ook voor alle patiënten. Een hele organisatie. Elke ochtend ging een bus met personeel naar de bank in Mpika.

De gevolgen van deze manoeuvre konden we in de krant lezen. Doordat benzinepompen geen oude kwacha's meer accepteerden, buschauffeurs en andere transportondernemers ook geen oud geld wilden hebben, konden veel villagers de banken niet bereiken met hun oude kwacha's. Ook bij de grens waren mensen woedend. Er werd gezegd dat de helft van de kwacha's in Zaïre zou zitten. Het enige wat aan de biljetten veranderd is, is dat er op het K50 biljet het onafgebouwde VN-gebouw verdwenen is. Verder kijkt Keke (de president) wat bezorgder.

Roelof en Marga die hier op bezoek waren, hebben alle klippen omzeild. Ze kwamen zaterdags met de laatste trein, voordat de grens dicht ging, en gingen twee weken later met de eerste trein weer terug naar Dar es Salaam. Overvol. In de eerste klas, normaal voor 4 personen, zaten 16 mensen. Ik ben benieuwd hoe ze het twee nachten volgehouden hebben. 

We hadden deze maand een kleine familiereünie. Theo kwam was hier half juni, na 8 maanden reizen door Afrika, aan. Hij vliegt 11 september terug naar Nederland en zal er persoonlijk voor zorgen dat deze brief aankomt. Met z'n vijven hebben we nog een korte vakantie in het zuiden gehouden en in Livingstone de Victoria-watervallen bewonderd. "Musi-0-Tunya" zeiden de mensen tegen de ontdekker David Livingstone, "Smoke that thunders". Inderdaad heel indrukwekkend. Je wordt kletsnat als je er langs loopt. Prachtige regenbogen in het water. En een geweldig geruis. Als je over de afgrond naar beneden kijkt, duizelt het je. Je moet wel uitkijken dat je niet naar beneden valt!

Wat staat er verder in de krant? Verkiezingen in Namibië, vredesonderhandelingen in Angola en Mozambique, het gesprek tussen Kaunda en De Klerk (Kaunda is voorzitter van de Frontline-staten) over de apartheid van 'racist South Africa'. Veel nieuws over Zuidelijk Afrika. Op het moment ook nieuwsbepalend in Nederland? In de twee staatskranten  (Times of Zambia en Daily Mail staat verder weinig internationaal nieuws; in mei nog wel een artikeltje over de val van het kabinet Lubbers. Op sportgebied was de laatste maanden veel aandacht  voor de kwalifikatiewedstrijden van Zambia. "We hebben ons gekwalificeerd voor de Africa Cup in Algerije", maar helaas op het nippertje gewipt voor de World Cup in Italië. We moesten de kracht van KALUSHA BWALYA missen in de beslissende wedstrijd tegen Tunesië. We blijven de avonturen van onze Zambiaanse Ster in Nederland met veel interesse volgen.

Het lokale voetbalteam

Nagekomen berichten:

-    de prijscontrole op mealie meal is toch losgelaten. Op coupons kost een zak van 25 kg nu K21 (was K13), zonder coupons betaal je nu K82-30 (was K52 en in januari nog Kl4-85).

-    de geruchten over een nieuwe devaluatie worden sterker.

-    ook gaan er geruchten over een nieuwe kwacha-wissel. Men zegt dat alle K50 biljetten (het grootste biljet) teruggetrokken gaat worden.