De cirkel is rond

Ze zou vandaag jarig zijn. Mijn moeder. Achtentachtig jaar geleden geboren. In januari doofde het kaarsje dat al langzaam aan het doven was. Bijna 48 jaar later stonden we weer bij het graf. Dit keer niet de schok en grote ontzetting bij het overlijden van mijn vader. Nee, het voelde goed dat ze nu weer samen kwamen. Met hun beide namen nu op de steen. De cirkel is rond. Het einde van haar leven, van het leven van mijn beide ouders.

In 1972 overleed mijn vader. Een dag eerder had hij nog gewerkt, was ‘s avonds op verjaardagbezoek bij mijn oma geweest en had de 130 kilometer teruggereden. Zijn dood was een klap die iedereen op zijn/haar eigen manier verwerkte. Later leerde ik over traumaverwerking: je kunt het (heel lang) weg stoppen of (veel eerder) bespreekbaar maken. Het eerste gebeurde bij mij, bij ons. Doorgaan was het devies. Een week later moest ik op zaterdag het gemiste wiskundeproefwerk bij de docent thuis inhalen. Het cijfer was bepalend voor het advies na de brugklas. Het werd vwo. Het creëerde bij mij een studie- en arbeidsethos van ‘altijd doorgaan’. Mijn moeder is onbewust mijn rolmodel geweest. De traumaverwerking kwam later beetje bij beetje in mijn studietijd. En met het overlijden van mijn moeder nog een laatste stukje.

Ik had al bedacht dat ik graag op haar begrafenis wilde spreken. De woorden komen in zo’n week vanzelf. Hierbij een deel van de tekst:

…

Je gaf ons structuur en liefde.
Als we uit school kwamen, was er steevast een kopje thee.

En een koekje (uit de koektrommel),

en vast een vraag: “hoe was het op school?”

En dan: “ga maar aan je huiswerk!”

…

Toen bijna iedereen het huis had verlaten, dacht je na wat je verder wilde.

Je zag een advertentie in de krant voor een oppas.

Je schreef je eerste en enige sollicitatiebrief,

En werd direct aangenomen.

Je had een buitengewone CV,

een indrukwekkende levenservaring.

(ze is zo’n 18 jaar ‘oppasmoeder’ geweest van 2 kinderen)

Ook voor hen een kopje thee na school,

een rustmomentje met aandacht.

…

Na onze terugkeer (uit Ghana), zorgde je één vaste dag in de week voor onze kinderen

Als zij uit school kwamen,

Kregen ze steevast een kopje thee en een koekje.

En vaak ook de andere kinderen uit de buurt.

Je knutselde heel wat met hen af.

Ook voor hen structuur en liefde.

Eerst een boterham met kaas en daarna eentje met zoet,

en samen pannenkoeken bakken.

…

De eerste zomer (in het verzorgingshuis) was je nog druk in de weer in de tuin.

Na de eerste herfst en de eerste winter hield dat op.

Meer dan 5 jaar dronken we bij jou een kopje thee,

of koffie,

met vaak iets lekkers er bij,

een koekje of chocola

of aten ijs. Veel ijs.

Het werd steeds stiller,

Stiller in je hoofd.

 

Aan een mooi leven is een eind gekomen.

De cirkel is rond.

Je bent weer bij D.

Je blijft voor altijd in onze herinnering.